اوراق بهادار از قبیل سهام شرکت های سهامی ویا اوراق قرضه دارای ارزشی هستند که همه روزه در نوسان است. ثبت شرکتها به همین علت دولت ناچار است در معاملات مربوط به این اوراق دخالت کرده ومقرراتی را راجع به آن ها وضع کند.بورس مکانی است که معاملات مربوط به این اوراق در آن انجام می گیرد. وجود بورس در جامعه مزایای فراوانی دارد از جمله اینکه باعث جذب سرمایه های کم و راکد اشخاص شده و حجم سرمایه گذاری را بالا می برد،می توان اوراق بهادار مورد پذیرش بورس را نزد بانک ها و موسسات مالی واعتباری به وثیقه گذاشت و تحصیل اعتبار نمود،تورم بر سرمایه افرادی که در بورس سرمایه گذاری کرده اند اثر نمی گذارد، با سرمایه گذاری در شرکت های گوناگون ریسک ناشی از مشارکت در شرکت ها کاهش می یابد، در بورس با توجه به امکانات پس انداز جامعه وشرایط بازار پول وسرمایه در مورد انتشار اوراق بهادار تصمیم گیری می شود و همین مساله سبب تنظیم وضعیت اقتصادی جامعه می گردد وچندین مزیت دیگر که از سرمایه گذاری در بورس ایجاد می گیرد.
برای معامله در بورس متقاضی خرید یا فروش باید به کارگزار مراجعه کرده و فرم دستور خرید یا فروش به اضافه فرم واگذاری وکالت به کارگزار را تکمیل نماید و کارگذار بورس نیز پس از انجام معامله، اعلامیه خرید یا فروش را که به منزله فاکتور خرید یا فروش می باشد به متقاضی تحویل می دهد.
در این نوشتار، ضمن توضیح مختصری درباره بورس، قواعد مربوط به ثبت شرکت کارگزاری بورس را شرح می دهیم.
- تعریف وارکان بورس
بورس محلی است که در آن اوراق بهادار، به ویژه سهام شرکت های سهامی عام داد و ستد می شود.این داد و ستد توسط کارگزاران بورس انجام می پذیرد.در بند 2 ماده 1 قانون بورس اوراق بهادار در تعریف اوراق بهادار آمده است که:" عبارت است از سهام شرکت های سهامی و اوراق قرضه صادر شده از طرف شرکت ها و شهرداری ها و موسسات وابسته به دولت و خزانه داری کل که قابل نقل و انتقال باشد".برخی نویسندگان بورس را به بورس اوراق بهادار و بورس کالا تقسیم کرده اند.
ارکان بورس به استناد ماده 2 قانون بورس عبارتند از:1-شورای بورس،2- هیات پذیرش اوراق بهادار،3- سازمان کارگزاران بورس4- هیات داوری بورس
- شورای بورس
شورای بورس از اعضای ذیل تشکیل می گردد:
1- رئیس کل بانک مرکزی یا قائم مقام او2- دادستان کل کشور یا معاون او3- رئیس کانون بانک ها یا نماینده او 4-معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی5- رئیس اتاق بازرگانی تهران یا نماینده او 6- رئیس اتاق صنایع و معادن یا نماینده او7- رئیس هیات مدیره بورس8-خزانه دار کل9-سه نفر به پیشنهاد وزیر اقتصاد وزیر اقتصاد و تصویب هیات وزیران
ریاست شورا به عهده رئیس کل بانک مرکزی و در غیاب او به عهده قائم مقام او می باشد.تصویب آیین نامه ها و مقررات بورس،نظارت بر اجرای قانون و آیین نامه های مربوط، اعزام نماینده ناظر و تعیین هیات مدیره بورس و هیات پذیرش اوراق بهادار،تعیین نماینده اصلی و نماینده علی البدل جهت عضویت در هیات داوری و تجدید نظر در تصمیمات هیات مدیره بورس و هیات پذیرش اوراق بهادار از وظایف شورای بورس می باشد.
- هیات پذیرش اوراق بهادار
درخواست ها از طریق هیات مدیره به دست هیات پذیرش رسیده و آن موظف است که طبق آیین نامه در کوتاه ترین مدت تصمیم خود را در مورد رد یا قبول اوراق بهادار جهت ارائه در بورس اعلام کند.ریاست این هیات بر عهده قائم مقام رئیس بانک مرکزی می باشد.دیگر اعضای این هیات عبارتند از رییس هیات مدیره بورس یا قائم مقام او.یک کارشناس به نمایندگی کانون بانک ها،یک کارشناس به نمایندگی اتاق بازرگانی تهران، یک کارشناس به نمایندگی اتاق صنایع و معادن و دو نفر حسابدار خبره به انتخاب شورای بورس
- سازمان کارگزاران بورس و هیات مدیره
کارگزاران بورس اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که به طور انحصاری حق معامله در بورس را دارند،سازمان کارگزاران بورس توسط هیات مدیره بورس اداره می شود.اداره امور بورس،نمایندگی سازمان بورس در کلیه مراجع،رسیدگی به درخواست متقاضیان کارگزاری،رفع اختلافات حرفه ای کارگزاران و... از وظایف هیات مدیره می باشد.کارگزاران باید شرایط ذیل را داشته باشند.
تابعیت ایران، نداشتن پیشینه محکومیت کیفر موثر، داشتن حسن شهرت، حداقل 25 سال سن، حداقل 3 سال سابقه کارآموزی، گذراندن امتحان حرفه ای و نظری، اجازه هیات بورس، دادن وثیقه نقدی یا ملکی به میزانی که شورای بورس تعیین می کند.
کارگزاران نمی توانند انتشار اوراق بهادار، قبول سپرده(جز آنچه مربوط به اجرای حرفه شان باشد) و تنزیل اوراق بهادار را به نام خود یا اشخاص دیگر انجام دهند.
- مجوز ثبت شرکت کارگزاری بورس
با عنایت به بخشنامه ی شماره ی133680 /93 سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سایر مستندات مندرج در متن ، فعالیت در موضوعات فعالیت بورسی و نهادهای مالی جدید به شرح ذیل ، نیاز به اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار (حسب مورد معاونت نظارت بر بورس و ناشران و معاونت و نهادهای مالی) دارد :
- موضوع فعالیت:
نهادهای مالی از جمله کارگزاران، معامله گران ،بازارگردانان، مشاوران سرمایه گذاری موسسه رتبه بندی،صندوق سرمایه گذاری شرکت های سرمایه گذاری، شرکت پردازش اطلاعات مالی، شرکت های تاًمین سرمایه و صندوق بازنشستگی در قالب موضوع فعالیت هایی از قبیل سرمایه گذاری در سهام و سهم الشرکه، واحدهای سرمایه گذاری سایر اوراق بها دار،واسطه گری در خرید و فروش و مشاور و ارزشیابی و تصفیه و پایاپای معامله ی اوراق بهادار،تحلیل اطلاعات و دریافت دستور های خرید و فروش،فراهم آوردن تسهیلات لازم برای معاملات با تعهد پذیره نویسی و فروش سپرده گذاری و توفیق، تنظیم روابط بین اشخاصی که در بازار اوراق بهادار فعالیت دارند، صدور گواهینامه های حرفه ای مرتبط و خرید و فروش سهام و سهم الشرکه و اوراق بهادار،صندوق سرمایه گذاری با استفاده از طرح های پس انداز و سرمایه گذاری و مزایای تکمیلی برای بازنشستگان سرمایه گذاری در اوراق بهادار واسطه در معاملات بورسی و اوراق بهادار ،فعالیت های کارگزاری،مشاوره،سبد گردانی،پذیره نویسی،تعهد پذیره نویسی امور مربوط به ثبت نگهداری انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه ی وجوه ارائه ی خدمات الکترونیکی معاملات اوراق بهادار، تعاونی سهام ،عام
- نام های درخواستی نیاز به مجوز:
نهادهای مالی، کارگزاران، معامله گران، بازارگردانان، مشاوران سرمایه گذاری، مادر(هلدینگ)سبد گردان موسسه ی رتبه بندی،صندوق بازنشستگی، مدیریت دارایی مرکزی
- نکته :
- صرف عبارت خرید و فروش سهام، بدون استفاده از موضوعات اصلی بورسی و در موضوعات فعالیت نیاز به اخذ مجوز در بورس ندارد.
- فعالیت های هرمی و شبکه ای و یا بازاریابی هرمی و شبکه ای به هر نحوی ممنوع می باشد.