مسئولیت اولین هیئت مدیره در عدم اقدام به ثبت شرکت تعاونی

لازمه وجود قانونی تعاونی ، ثبت آن است و ماده 2 قانون بخش تعاونی با بیان اینکه " شرکت هایی که با رعایت این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می شوند " ، وجود شرکت تعاونی را موکول به ثبت آن می کند. اخذ کارت بازرگانی  لزوم ثبت اتحادیه تعاونی از مفاد ماده 51 قانون مذکور مستفاد می شود.
مقررات مربوط به ثبت تعاونی ها از مقررات قوانین آمره است نه قوانین ارشادی ؛ لذا رعایت آن ها الزامی است و این امر تحت کنترل و نظارت دولت صورت می گیرد. به علاوه جریان امور مربوط به مرحله تشکیل تعاونی نیز ، تحت کنترل و نظارت دولت قرار دارد و لازم است برای تشکیل آن موافقتنامه و برای ثبت آن مجوز ثبت از وزارت تعاون دریافت شود. در شرکت های تجاری مرحله ثبت تقریباَ به همین ترتیبی است که در شرکت های تعاونی و همچنین در اتحادیه های تعاونی برقرار است ، ولی کنترل و نظارت دولت در مرحله تشکیل ، خاص تعاونی هاست و در تشکیل شرکت های تجاری چنین کنترل و نظارتی اعمال نمی شود. این وضع از یک طرف به علت اهمیت موقعیت و نقشی است که تعاونی ها در نظام اقتصادی کشور دارند و از طرف دیگر امکان بهره مندی تعاونی ها از تسهیلاتی است که دولت در اختیار آن ها قرار می دهد.
اولین هیئت مدیره شرکت یا اتحادیه مکلف است پس از اعلام قبولی ظرف " یک ماه"  از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی ، به ثبت تعاونی مبادرت کند ؛ بدین جهت در نخستین جلسه خود پس از انتخاب مدیر عامل به یکی از اعضا یا به مدیر عامل با حق توکیل غیر وکالت می دهد تا برای ثبت تعاونی اقدامات لازم را عملی سازد. عضو هیئت مدیره یا مدیر عامل می تواند در صورت لزوم با استفاده از حق توکیل غیر ، وکیلی انتخاب و به موجب قراردادی که با وی منعقد می کند ، انجام اقدامات لازم و ثبت تعاونی را به وی واگذار کند ؛ در این صورت پرداخت حق الوکاله مربوط برعهده تعاونی خواهد بود.

• مسئولیت اولین هیئت مدیره در عدم اقدام به ثبت شرکت تعاونی

پس از اینکه در اولین مجمع عمومی عادی اساسنامه شرکت یا اتحادیه تعاونی ، به تصویب رسید و اولین هیئت مدیره و اولین بازرس یا بازرسان آن انتخاب شدند و مجمع مذکور با تصمیم گیری درباره سایر امور مندرج در دستور جلسه با تنظیم و تهیه صورت جلسه به کار خود پایان داد و افراد منتخب به سمت عضویت هیئت مدیره و بازرسی ، قبولی خود را اعلام کردند ، شرکت یا اتحادیه تعاونی ، تشکیل شده به حساب می آید و می توان به ثبت آن اقدام کرد.
با توجه به آنچه گفته شد ، اولین هیئت مدیره پس از اعلام قبولی مکلف است با انجام تشریفات مقرر برای ثبت تعاونی اقدام کند. برای این امر هیئت مدیره به یکی از اعضای خود یا مدیر عامل ، وکالت با حق توکیل به غیر می دهد که اقدامات لازم برای ثبت را انجام دهد.
هر گاه هیئت مدیره مزبور به ثبت آن اقدام نکند ، به علت عدم انجام وظیفه مسئول خسارتی که از این لحاظ متوجه داوطلبان عضویت می شود ، خواهد بود. مسئولیت اولین هیئت مدیره در عدم اقدام به ثبت تعاونی ، ناشی از " تفریط " است. تفریط ترک عملی است که انجام آن بر عهده شخص باشد و در مانحن فیه اولین هیئت مدیره به وظیفه ای که قانوناَ بر عهده دارد عمل نکرده است.
چنانچه اولین هیئت مدیره ، به یکی از اعضای خود یا به مدیر عامل وکالت دهد که برای ثبت تعاونی  اقدام کند ، هر گاه این شخص از انجام اقدام لازم برای ثبت خودداری کند ، به نحوی که عدم ثبت تعاونی به او منتسب باشد ، این امر از توجه مسئولیت به هیئت مدیره جلوگیری نمی کند ، زیرا این قانون صریحاَ هیئت مدیره را مکلف به اقدام برای ثبت شرکت کرده است ؛ لذا مسئولیت ناشی از عدم اقدام در هر صورت متوجه هیئت مدیره خواهد بود. ولی باید گفت شخصی که وکالت هیئت مدیره را در اقدام به ثبت شرکت برعهده دارد در برابر هیئت مدیره نسبت به خسارت احتمالی مسئول است و هیئت مدیره بعد از اینکه شخصاَ خسارت ناشی از عدم ثبت شرکت را جبران کرد ، می تواند به دادگاه مراجعه کند و با اثبات این امر که عدم ثبت شرکت منتسب به اوست، مبالغی را که بابت خسارت مذکور پرداخته است ، طبق حکم دادگاه دادگاه از وی مطالبه و وصول کند.
در انتها لازم به ذکر است که برای ثبت تعاونی ضمانت اجرا وجود دارد که عبارت است از :
جلوگیری از فعالیت ، عدم امکان استفاده از تسهیلات و تضامنی محسوب شدن
بر این اساس در شرکت تعاونی به ثبت داده نشده ، وزارت تعاون از فعالیت اشخاص و موسساتی که به نام شرکت تعاونی به ثبت داده نشده اند ولی با عنوان تعاونی به کار می پردازند ، ممانعت می کند.همچنین در چنین شرکتی صاحبان سرمایه متضامناَ مسئول پرداخت بدهی های شرکت اند و اگر دارایی شرکت برای پرداخت بدهی آن کافی نباشد ، طلبکار یا طلبکاران شرکت می توانند به قرار مذکور ، برای دریافت باقیمانده طلب خود از شرکت به آن ها مراجعه کنند و آن را از دارایی شخصی آنان وصول کنند.