بنا به تعاریف بین المللی، منطقه آزاد محدوده ی حراست شده ی بندری و غیر بندری است که از شمول برخی مقررات جاری کشور متبوع خارج بوده و با بهره گیری از مزایایی نظیر معافیت های مالیاتی ، ثبت شرکت بخشودگی سود و عوارض گمرکی و عدم وجود تشریفات زاید ارزی و اداری و همچنین سهولت و تسریع فرایندهای واردات و صادرات با جذب سرمایه گذاری های خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین اصلی کمک می نماید.
- ثبت فعالیت های تجاری در مناطق آزاد تجاری-صنعتی
امکانات و تسهیلات قانونی،شرایط مساعدی را جهت سرمایه گذاری های اقتصادی و زیر بنایی برای حضور فعالان اقتصادی در مناطق آزاد مهیا کرده است .از جمله مزایای ثبت شرکت در این مناطق عبارتست از:
انجام معاملات ارزی _معافیت مالیاتی(20)ساله برای هر نوع فعالیت های اقتصادی_ورود اتباع خارجی بدون اخذ ویزا_خدمات گسترده بانکی و بیمه ای(هم دولتی هم خصوصی)_ خدمات پولی و بانکی انعطاف پذیر_100% مالکیت خارجی( در اداره ثبت شرکت و مالکیت های صنعتی و معنوی مناطق آزاد امکان ثبت شرکت با مالکیت 100% خارجی وجود دارد)._ تشریفات ساده برای صادرات مجدد و ترانزیت کالا_نرخ های مناسب برای مصرف انرژی_تضمین و حمایت قانونی از سرمایه گذاران خارجی -عدم محدودیت انتقال ارز دیگر مناطق آزاد ایران با سایر کشورها_صدور محصولات خارج از کشور بدون پرداخت عوارض گمرکی و بندرگاهی_شرایط و مقررات ساده کار و دسترسی نیروی کار ماهرو ...
در خصوص ثبت اسامی اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و خارجی در مناطق آزاد تجاری-صنعتی،«ضوابط ثبت شرکت ها و مالکیت های صنعتی و معنوی در مناطق آزاد تجاری-صنعتی جمهوری اسلامی ایران» مصوب 4/2/1379 شورای عالی مناطق آزاد چنین مقرر می دارد:«انواع شرکت ها و موسسات غیر تجاری مذکور در قانون تجارت و سایر قوانین ایران می توانند در واحد ثبتی منطقه به ثبت برسند، مشروط بر آنکه موضوع فعالیت آن ها قانونی باشد.در هر حال تاسیس و فعالیت شرکت ها تحت قوانین موضوعه امکان پذیر است.»
در ماده ی 4 همین «ضوابط ثبت» مقرر می دارد:«هر شرکت یا موسسه ای که در منطقه ثبت شود و مرکز اصلی آن نیز در همان منطقه باشد شرکت ایرانی و ثبت شده در منطقه محسوب می شود.» ثبت شعبه یا نمایندگی اشخاص حقوقی خارجی نیز در اداره ثبت شرکت و مالکیت صنعتی و معنوی سازمان های مناطق آزاد امکان پذیر می باشد.
به همین لحاظ،سازمان هر منطقه به منظور انجام امور ثبتی شرکت ها و مالکیت های صنعتی و معنوی در آن منطقه واحدی را به نام واحد ثبت شرکت ها و مالکیت های صنعتی و معنوی تاسیس می کند.
وظایف واحد ثبتی عبارت است از:
_ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری ایرانی و خارجی
_ثبت علایم و اسامی تجاری و صنعتی
_ثبت اختراعات و اشکال و ترسیمات صنعتی
_ثبت دفاتر تجاری بازرگانی
_پلمپ دفاتر تجاری و غیر تجاری واقع در حوزه هر منطقه
_ثبت بانک ها و موسسات اعتباری با رعایت این آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی در مناطق آزاد
_ثبت شرکت های بیمه طبق مقررات حاکم در مناطق آزاد
کلیه اشخاص حقیقی ایرانی که طبق قانون تجارت به امور بازرگانی در منطقه مبادرت دارند موظفند نام خود را مطابق مقررات به این تصویبنامه حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ اعلام واحد ثبتی در دفتر ثبت تجارتی واحد ثبتی به ثبت برسانند.
ثبت اسامی اشخاص حقیقی ایرانی و خارجی در دفاتر با تنظیم و تسلیم سه نسخه اظهارنامه که حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ اعلام واحد ثبتی انجام می گیرد و حاوی نکات ذیل باشد به عمل می آید:
1-نام و نام خانوادگی بازرگان
2-تاریخ و محل تولد،شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه بازرگان و تصویر اوراق شناسنامه برای اشخاص حقیقی ایرانی و گذرنامه برای اشخاص حقیقی خارجی
3-تابعیت اصلی و فعلی افراد مزبور در صورت تحصیل تابعیت دیگر و تاریخ و چگونگی اخذ تابعیت مزبور
4-تاریخ ورود به منطقه و شماره و محل صدور پروانه اقامت و محل اقامت اتباع خارجی
5-اقامتگاه قانونی اشخاص حقیقی
6-شماره ثبت منگنه و پلمپ دفاتر تجاری که به موجب بند 5 ماده 3 این تصویبنامه به عمل آمده است.
7-رشته فعالیت تجاری داخلی یا خارجی یا هر دو در هر مورد
8-سایر مشخصات تجارتی بازرگان از جمله شماره ثبت علایم تجاری-کتاب رمز تجاری و غیره
واحد ثبتی مکلف است پس از ثبت مفاد اظهارنامه در دفتر ثبت تجارتی ظرف حداکثر ده روز از تاریخ تسلیم،یک نسخه امضا شده از اظهارنامه ثبت را ممهور به مهر واحد به اظهارکننده تسلیم نماید و نسخه دیگر را به واحد ذی ربط در سازمان ارسال کند.
اظهارکننده موظف است ظرف مدت یک هفته هر گونه تغییراتی را در مفاد اظهارنامه،طی اظهارنامه جدیدی که در 3 نسخه تنظیم می شود تهیه و به واحد ثبتی سازمان تسلیم کند تا در دفتر ثبت تجارتی واحد ثبتی قید گردد.
اشخاص حقیقی و حقوقی که طبق مقررات این تصویبنامه اسم خود را ثبت می نمایند مکلفند در سربرگ اوراق تجارتی و برات های فروش و سفارش و هر نوع اسناد و مدارک تجارتی که به کار می برند ضمن درج عنوان تجارتی شماره ثبت خود را نیز قید نمایند.
پلمپ دفاتر تجارتی اشخاص حقیقی و حقوقی طبق دستورالعملی که توسط سازمان هر منطقه تعیین می شود صورت گرفته و پس از امضای نماینده واحد ثبتی به مهر واحد مذکور،ممهور خواهد شد.
وفق ماده 20 ضوابط مذکور،هزینه های مربوط به ثبت شرکت؛موسسه و تغییرات آن همچنین ثبت علایم و اسامی تجاری و صنعتی و اختراعات و اشکال و ترسیمات صنعتی و نیز ثبت دفاتر تجاری و پلمپ دفاتر تجاری و غیرتجاری به موجب دستورالعملی که با رعایت قوانین مربوط توسط سازمان هر منطقه تهیه می شود دریافت می گردد.(اصلاحی 18/2/1378)
- انعکاس موارد ثبتی در روزنامه رسمی کشور
به منظور اطلاع عموم از موارد ثبت شده،بسیاری از کشورها خلاصه مفاد موارد ثبت شده در مرجع و دفتر ثبت تجارتی را از طریق انتشار آگهی و یا سایر وسایل رایج و متداول منتشر می نمایند.در جمهوری اسلامی ایران نیز مطابق قانون و آیین نامه ثبت دفتر تجارتی پیش بینی گردیده که خلاصه مندرجات ثبت دفاتر تجاری باید جهت اطلاع عموم آگهی و منتشر گردد.بر این اساس متقاضی ثبت فعالیت تجاری می بایست هزینه انتشار آگهی مندرجات مفاد ثبت مورد نظر را به حساب مربوطه واریز و رسید آن را به ضمیمه اسناد مورد نیاز به اداره ثبت شرکت ها تسلیم نماید تا مراتب متعاقباَ پس از تحقق تشریفات اداری ثبت با رعایت نوبت در روزنامه رسمی کشور منتشر شود.
لازم به ذکر است علاوه بر ثبت و آگهی عمومی فعالیت تجاری که در بدو امر صورت می گیرد تصمیمات مجمع عمومی در خصوص تغییرات سرمایه،انحلال شرکت و نحوه تصفیه آن نیز باید در مرجع ثبت و روزنامه رسمی،ثبت و منتشر شود.