آزمایش اندازه گیری سطح گلوکز خون چه اهمیتی دارد؟
همان طور که می دانید انرژی مورد نیاز بدن انسان در طول روز به وسیله قند ها و کربوهیدارت ها تامین می شود. سکوبندی ازمایشگاهی گلوکز منشا اصلی انرژی بافت های بدن انسان می باشد. بافت های بسیاری از جمله بافت مغز برای ادامه فعالیت خود و تامین انرژی مورد نیاز به گلوکز وابسته هستند. بنابراین سطح گلوکز خون یکی از موارد دخیل در سلامتی انسان است. باید با اندازه گیری آن، کاهش و افزایش سطح گلوکز خون را بررسی شود. بنابراین می توان از بسیاری از بیماری های مرتبط با این موضوع جلوگیری به عمل آورد.
در ادامه می خواهیم با روش اندازه گیری سطح گلوکز خون، تجهیزات ، مواد و دستگاه های مورد نیاز برای این فرآیند بیشتر آشنا شویم و به توضیح آن ها بپردازیم.
مقادیر طبیعی سطح گلوکز خون و عوارض ناشی از کاهش و افزایش سطح گلوکز خون
محدوده نرمال سطح گلوکز خون در فرد سالم و بالغ قبل از صبحانه (ناشتا) بین 70 الی 100 میلی گرم بر دسی لیتر می باشد و این محدوده 1 تا 2 ساعت پس از صرف وعده غذایی باید کمتر از 140 میلی گرم بر دسی لیتر باشد.
- عوارض افزایش قند خون و یا هایپرگلایسمی : تصلب شرایین، مشکلات در کلیه ها، بینایی و اعصاب
- عوارض کاهش قند خون و یا هایپوگلایسمی : تعرق، تهوع، ضعف، لرزش، احساس سبکی در قسمت سر، افزایش سرعت نبض
انواع دیابت مرتبط با سطح گلوکز خون
- دیابت نوع 1: در سنین کودکی و نوجوانی رخ می دهد. در این نوع دیابت، سلولی های بتای جزایر لانگرهانس تخریب شده و به همین دلیل انسولین تولید نمی شود و سطح گلوکز خون بالا می رود.
- دیابت نوع 2: در افراد بالای 40 سال و همچنین افرادی که وزن زیادی دارند رخ می دهد. در این نوع دیابت انسولین تولید می شود اما به دلیل مشکل در گیرنده های انسولین این اتصال صورت نمی گیرد و عملکرد انسولین به درستی انجام نمی شود.
- دیابت حاملگی: اغلب در 3 ماه دوم یا سوم حاملگی رخ می دهد و علت آن هورمون ترشح شده از جفت می باشد که عملکرد انسولین را مهار می کند.
آزمایش تعیین سطح گلوکز خون
- قند خون ناشتا یا FBS : این آزمایش باید پس از 8 ساعت ناشتا بودن از فرد مورد نظر گرفته شود. اگر نتیجه آن بین 110 تا 125 میلی گرم بر دسی لیتر باشد نشان دهنده حالت pre diabetes است و اگر از 125 میلی گرم بر دسی لیتر بیشتر باشد نشان دهنده دیابت می باشد.
- تحمل گلوکز یا OGTT : این آزمایش برای افرادی انجام می شود که نتیجه FBS آن ها در محدوده پیش دیابت است.
انواع روش های اندازه گیری سطح گلوکز خون
روش های اختصاصی و غیر اختصاصی مختلفی به منظور اندازه گیری سطح گلوکز خون وجود دارد که ساده ترین روش بر اساس خاصیت احیا کنندگی گلوکز انجام می شود و دقیق ترین روش، روش اختصاصی با استفاده از واکنش های آنزیماتیک می باشد.
- روش های اختصاصی: هگزوکیناز و گلوکز اکسیداز(دقیق ترین و کم هزینه ترین روش)
- روش های غیر اختصاصی: ارتوتولوئیدین و فولین وو
روش فتومتریک برای اندازه گیری سطح گلوکز خون
این آزمایش توسط کیت گلوکز و همچنین 3 لوله آزمایش با عنوان های تست، بلانک و استاندارد انجام می شود. برای آماده سازی لوله بلانک 1000 میکرولیتر معرف آنزیمی و همچنین 10 میکرولیتر آب مقطر به لوله آزمایش اضافه کنید. به همین ترتیب برای آماده سازی لوله استاندارد نیز 1000 میکرولیتر معرف آنزیمی و 10 میکرولیتر محلول استاندارد به لوله آزمایش اضافه کنید. در انتها هم برای آماده سازی لوله تست، 1000 میکرولیتر معرف آنزیمی و 10 میکرولیتر از پلاسمای بیمار را داخل لوله بریزید. سپس آن ها را با یکدیگر حل کنید.
لوله های تست و استاندارد آماده شده را داخل دستگاه بنماری جوش و در دمای 37 درجه سانتی گراد به مدت 10 دقیقه قرار دهید. بدین ترتیب گلوکز های موجود با مواد رنگزای معرف واکنش می دهند. پس از گذشت 10 دقیقه رنگ صورتی داخل لوله های استاندارد و تست تشکیل می شود. در ادامه محتویات لوله های تست و استاندارد را داخل کووت بریزید. دستگاه اسپکتروفتومتر را به وسیله لوله بلانک در طول موج 546 نانومتر صفر کنید. سپس لوله تست و استاندارد را داخل دستگاه قرار دهید. جذب لوله تست و استاندارد را از روی صفحه دیجیتال دستگاه مشاهده و یادداشت کنید. در ابتدا باید برای بدست آوردن سطح گلوکز خون، جذب لوله تست را بر جذب لوله استاندارد تقسیم شود. سپس عدد به دست آمده را در غلظت استاندارد گلوکز (100 میلی گرم بر دسی لیتر) ضرب کنید.