قوانین حاکم بر ثبت شرکت های تجاری در ایران

تاجر ممکن است شخص حقیقی باشد یا شخص حقوقی. اگر تاجر شخص حقوقی باشد، بدان شرکت تجاری گفته می شود. افزایش سرمایه شرکت شرکت تجاری را می توان چنین تعریف نمود. مشارکت و اجتماع حقوق دو یا چند شریک در یکی از قالب های پیش بینی شده در قوانین تجاری.
همچنین می توان شرکت تجاری را این گونه تعریف نمود که قراردادی است میان دو یا چند شخص، که بنابرآن هر یک از شرکاء آورده ای با خود به شرکت می آورد، با این وصف که مالکیت هر شریک نسبت به آورده اش منحل می گردد و آورده ها به مالکیت شخص حقوقی شرکت در می آید و سود و زیان نیز به نسبت مقرری بین ایشان تقسیم گردد .
فعالیت در قالب شرکت موجب تجمیع سرمایه ها و دانش های فنی و ایجاد یک سرمایه عمده و دانش فنی قابل توجه می گردد.
همچنین فعالیت در قالب شرکت موجب کسب اعتبار و شهرت تجاری گردیده و موجب کسب سود بیشتر و توزیع زیان ها بین چند شریک و کم کردن بار خطرات سرمایه گذاری ( ریسک ) می گردد.
شرکت های تجاری ، خود دارای اقسامی هستند. در طراحی این اقسام مختلف و تنظیم مقررات متفاوت آن ها، مولفه های گوناگونی مانند تعداد شرکاء ، میزان سرمایه آن ها ، میزان مسئولیت آن ها ، نحوه تشکیل و انحلال شرکت ، نحوه اداره شرکت ، نحوه خروج عضو از شرکت ، میزان امنیت اقتصادی شرکاء و ... نقش داشته است. اقسام شرکت های تجاری بنابرماده 20 ق. ت از قرار ذیل است :
سهامی ، سهامی عام ، بامسئولیت محدود ، تضامنی ، نسبی ، مختلط سهامی ، مختلط غیرسهامی ، تعاونی ، تعاونی تولید و تعاونی مصرف
در قانون " اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجراء سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی " شرکت های ذیل به اقسام شرکت های تجاری اضافه شده اند :
شرکت تعاونی سهامی عام ، شرکت تعاونی فراگیر ملی
سوالی که ممکن است مطرح گردد این است که کدام قوانین بر ثبت شرکت های تجاری در ایران حاکم می باشند ؟ در ادامه به پاسخ این سوال می پردازیم.

• قوانین حاکم بر ثبت شرکت های تجاری در ایران

این قوانین به ترتیب سال تصویب از قرار ذیل اند :
1- قانون راجع به ثبت شرکت ها مصوب 1310
2- قانون تجارت مصوب 1311
3- لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347
4- قانون شرکت های تعاونی مصوب 1350
5- قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب 1370
_ تا سال 1347، تمام شرکت ها تابع قانون تجارت مصوب 1311 بودند. در این سال قانونی به نام " لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت " در 300 ماده به تصویب رسید که این 300 ماده فقط در مورد شرکت های سهامی عام و خاص بیان حکم می نمودند. بنابراین از سال 1347 شرکت های سهامی عام و خاص تابع قانون جدید شدند و سایر شرکت ها در حکومت قانون تجارت باقی ماندند. پس از تصویب این قانون و اعمال آن در مورد شرکت های سهامی، عملاَ مواد 21 تا 93 قانون تجارت مصوب 1311 که درباره شرکت های سهامی بیان حکم می نمودند، کنار گذاشته شدند و در حال حاضر مواد مذکور به جز در مواردی که در سایر مقررات به آن ها ارجاع شده است قابلیت اجرایی ندارند.
_ در سال 1350 قانون شرکت های تعاونی تصویب شد ولی در سال 1370 برای ساماندهی شرکت های تعاونی، قانون جامع تری به نام قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران تصویب شد. بسیاری از مواد قانون شرکت های تعاونی توسط این قانون جدید نسخ شده اند. بنابراین در حال حاضر شرکت ها تابع قوانین ذیل اند :

1- شرکت های سهامی عام و خاص : تابع لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت.
2- شرکت های تعاونی : تابع قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران و قانون شرکت های تعاونی ( البته اکثر مواد این قانون به موجب قانون بخش تعاونی اقتصاد ج. ا. ا نسخ شده اند ).
3- سایر شرکت ها : تابع قانون تجارت